جمعیت حقوق بشر آذربایجان – ارک درباره حقوق بشر آذربایجانی های ساکن در ایران
آثار تاریخی و فرهنگی آزربایجان در شهرها و روستاها همواره با بی توجهی جمهوری اسلامی ایران همراه است. در طول سه ماهه گذشته دستکم ۱۲ گزارش از وضعیت اسفبار آثار تاریخی و فرهنگی منتشر شده است.
یخچال تاریخی مربوط به دوره صفوی در تبریز فروریخت. این یادگار سلسله تورک صفویه حدود ۵۰۰ سال قدمت دارد و در خیابان ملل متحد تـبـریـز واقع شده که به دلیل بی توجهی مسئولان میراث فرهنگی ایران به طور کامل فرو ریخت.
همچنین خانه تاریخی «کوکب السلطنه قاجار» در محله مقصودیه تبریز در آستانه نابودی کامل قرار گرفت. خانه کوکب السلطنه یادگار تورکان قاجار است و بیش از یک قرن قدمت دارد. آجرکاری‌های این ساختمان در نوع خود بی نظیر است
این اثر نفیس تورک ها نیز همانند سایر آثار تاریخی آزربایجان مورد بی توجهی مسئولان میراث فرهنگی ایران قرار گرفته و به حال خود رها شده است. بسیاری از بخش های این بنای فاخر فرو ریخته و اگر اقدام عاجلی در راستای مرمت و حفاظت آن صورت نگیرد، در آینده نزدیک این بنای تاریخی بطور کامل نابود خواهد شد.
_ آثار فرهنگی و تاریخی مورد هجوم قرار می گیرند:
مجسمه «تکم‌چی‌لر» در تبریز بعد از چندین بار تخریب شده و بعد از مرمت در ورودی پارک ائل‌گؤلو نصب شده بود؛ اما باز هم مورد هجوم «افرادی ناشناس» واقع شده است. این اثر هنری توسط هنرمند گرامی شهر تبریز سرکار خانم «پارلا صبور» ساخته شده و یادآور بخشی از فرهنگ و فولکلور آزربایجان است.
همچنین مجسمه قره پاپاق با لباس سنتی که بر تن دارد، سوار بر اتومبیلی است که نماد ورود اولین اتومبیل به شهر سولدوز (نقده) می‌باشد. تخریب شده است.
_ آثار تاریخی تبدیل به زباله دانی می شوند:
پل تاریخی «کؤهنه کؤرﭘو» یا «حاج میربهاءالدین کؤرپوسو» زنجان (پل مربوط به دوره تورکان قاجار ودر سال ۱۳۵۶ با شمارهٔ ثبت ۱۴۸۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.) یخچال تاریخی بیلانکوه (بیلانکی) تبریز (یادگار سلسله تورک قاجار است و در سال ۱۳۸۵ با شماره ثبت ۱۸۶۸۷ در فهرست آثار تاریخی کشور به ثبت ملی رسیده است.) حمام تاریخی «خواجه نصیر» مراغه (یادگار امپراتوری تورک صفوی است و در سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.) در سایه بی توجهی ها تبدیل به زباله دانی شده اند!
_آثار تاریخی در معرض تخریب و بی توجهی هستند:
_ قلعه «داغ عسگرآباد» اورمیه از قلعه‌های مقاومت ملت آزربایجان در برابر بیگانگان در زمان حکومت های تورک افشار و قاجار درحالی که به ثبت ملی نیز رسیده است به حال خود رها شده و در معرض تخریب است.
_ گنبد سرخ مراغه؛ گنبد ۹۰۰ ساله تورکان سلجوقی در نتیجه بی توجهی مسئولان به تصرف معتادان درآمده است.
_ساختمان قدیمی رادیو تلویزیون اورمیه که قدیمی ترین ساختمان استانی تلویزیون کشور محسوب می شود و از معماری خاص و بی‌نظیری برخوردار است، بر خلاف وعده مسئولان ایران، به‌جای «موزه» به «پناهگاه معتادان و آغل گوسفندان» تبدیل شده است.
این بنای تاریخی ۵۱ سال پیش توسط دکتر «جهانگیر درویش» از اساتید برجسته معماری، طراحی و ساخته شده است.
_ مقبره الشعرای تبریز که آرامگاه بیش از ۴۰۰ شاعر، عارف و مفاخر آزربایجان و کشورهای منطقه است، در سال‌های اخیر وضعیت نامناسبی دارد و پروژه بازسازی آن نیز بلاتکلیف رها شده است. مقبره الشعرای تبریز که همچنین با نام‌های آرامگاه شاعران نیز شناخته می‌شود، یک آرامگاه تاریخی و بسیار مهم در شهر تبریز است.
_ در اقدامی عجیب مسئولان اداره‌کل راه و شهرسازی آزربایجان غربی مدرسه هدایت ارومیه (اورمو) را به فروش گذاشتند. مالکیت این بنای تاریخی با اداره‌کل راه و شهرسازی استان بوده که این اداره‌کل بدون توجه به ضوابط میراث‌فرهنگی در مورد آثار ثبت ملی اقدام به مزایده گذاشتن این بنای تاریخی کرده است از آنجایی که مدرسه هدایت اورمو به شماره ۱۸۳۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و با توجه به اینکه معماری آن یکی از بناهای منحصر به فرد اورمو بوده، این اداره کل خواستار مطرح شدن موضوع فروش این بنای تاریخی در کمیته نفایس است.
_ خانه تاریخی کلانتر تبریز نیز به دلیل بی توجهی مسئولان میراث فرهنگی و مرمت غیراصولی، در آستانه نابودی کامل قرار گرفته است. این بنای نفیس، یادگار تورکان قاجار و خانه «ابراهیم خان کلانتر» سومین شهردار تبریز می باشد که در محله بیلانکوه (بیلانکی) تبریز و در باغ کلانتر قرار دارد و در سال ۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
بر اساس گزارش ایسنا «گچ‌بری‌های بی‌نظیر خانه نیز فروریخته» و در نتیجه مرمت غیراصولی اداره کل میراث فرهنگی که در سال ۹۷، توسط گروهی از «مرمت‌گران غیربومی» انجام شده، «سقف خانه فرو ریخته» و «کف برخی از اتاق‌های خانه کاملا فرو ریخته و امکان پا گذاشتن در آن وجود ندارد.»