جمعیت حقوق بشر آذربایجان – ارک درباره حقوق بشر آذربایجانی های ساکن در ایران
در سه ماه اول سال ۲۰۲۱ طبق اطلاعات منتشرشده ۹۱ حادثه کارگری که در سایه فقدان ایمنی محیط و شرایط کار در شهرهای آذربایجان رخ‌داده و منجر به کشته و یا مصدوم شدن کارگران شده‌اند.
در گزارش سه‌ماهه پیش رو، تنها گزارش‌هایی مورداستفاده قرارگرفته‌اند که توسط رسانه‌ها گزارش‌شده‌اند و طبعاً حوادث کارگری به‌مراتب بیشتر هستند. چراکه بر اساس اعلام وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی جمهوری اسلامی ایران و «بر اساس آمارهای رسمی، بالغ‌بر هفت میلیون کارگر رسمی در ایران شناسایی‌شده‌اند که هیچ نوع بیمه‌ای ندارند.»
بسیاری از حوادث کارگری توسط شرکت، کارخانه و یا کارگاه‌های خصوصی و کوچک هرگز رسانه‌ای نمی‌شوند و به سازمان‌های مرتبط نیز گزارش نمی‌شوند.
بر اساس اعلام رسانه‌ها، سقوط از ارتفاع، نبود سیستم ایمنی، وقوع تصادف و حوادث جاده‌ای، ریزش آوار، آتش‌سوزی و سوختگی، خفگی در محیط کار و نبود استانداردهای ایمنی کار باعث شده است که ۶۸ کارگر مصدوم و ۲۳ تن دیگر جانشان را از دست بدهند.
در سه ماهی که گذشت، مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان زنجان از مرگ ۳ کارگر به دلیل ابتلا به ویروس کرونا خبر داد. تا ۱۹ ژانویه، ۳ هزار و ۹۴۸ کارگر زنجانی به کرونا در استان مبتلا شده‌اند.
در سه‌ماهه اول سال جاری، دستکم ۷۰ تجمع اعتراضی برگزار شد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به تجمع اعتراضی بازنشستگان کارگری تأمین اجتماعی اشاره کرد. در شهرهای تبریز، اورمیه، اردبیل، همدان، قزوین، کرج، اراک در طول ۹۰ روز دستکم ۴۰ تجمع اعتراضی بازنشستگان برگزار شد.
بازنشستگان خواهان افزایش حقوق خود مطابق با قوانین کار و تورم و گرانی هستند. آن‌ها همچنین خواهان دریافت خدمات درمانی پزشکی و بهداشتی به‌صورت کاملاً رایگان می‌باشند. در این تجمعات، سفره‌های خالی کارگران در شعارهایشان منعکس می‌شد. نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی ایران در اغلب شهرهای آذربایجان با توسل به خشونت و با تهدید کارگران بازنشسته، تجمعات مسالمت‌آمیز آنان را متفرق کرده‌اند.
همچنین کارگران و کارکنان شاغل نیز دستکم ۳۰ تجمع اعتراضی برگزار کردند. اشاره می‌شود که در ملکان کشاورزان نیز تجمع اعتراضی کردند.
از دیگر تجمعات کارکنان بیمارستان خمینی کرج، اعتراض صنفی کارگران هپکو اراک، تجمع نگهبانان شهرداری تبریز، تجمع کادر درمان بخش خصوصی تبریز، تجمع اعتراضی اساتید و کارکنان دانشگاه آزاد بناب، اعتراض کارگران ابنیه فنی اراک، تجمع مهندسان ساختمانی البرز، تجمع اعتراضی کادر درمان سازمان تأمین اجتماعی، تجمع اعتراضی مقابل شهرداری تبریز، تجمع و اعتصاب کارگران نیروگاه سیکل ترکیبی ارومیه و کارگران رنگ‌سازی قزوین، تجمع کارکنان عوارضی قزوین، تجمع کارگران شرکت لاستیک پارس در ساوه، تجمع کارگران شرکت توزیع برق در تبریز، اعتراض کارگران ایران مایع تبریز به تعطیلی کارخانه و اعتراض کارگران شرکت تراورس کرج اشاره کرد.
همچنین کارفرمای کارخانه روغن نباتی جهان واقع در زنجان برای فرار از پرداخت مطالبات معوقه کارگران باسابقه، هرماه تعدادی از آن‌ها را به بهانه پایان قرارداد اخراج می‌کند. کارگران اخراج شده نمی‌توانند از بیمه بیکاری استفاده کنند چراکه کارفرما حق بیمه‌ی آن‌ها را به‌طور کامل نپرداخته است. آخرین مورد اخراج ۸ کارگر باسابقه در آبان ماه بود. «جرم» این کارگران این است که برای پیگیری مطالبات معوقه خود مربوط به سال‌های ۹۳ تا ۹۷ به اداره کار زنجان شکایت کرده‌اند. کارگران می‌گویند کارفرما به‌محض دریافت احکام کارگران باسابقه بلافاصله آن‌ها را بیکار و با کارگران جدید جایگزین می‌کند. کارفرما کارگران باسابقه را در برابر این «انتخاب» قرار داده که یا از شکایت خود و مطالبات معوقه‌شان چشم‌پوشی کنند، یا بیکار شوند.
اخراج کارگران وضعیتی است که همچنان ادامه دارد و در ۳۱ مارس نیز گزارش شد در روزهای پایانی اسفندماه و در آستانه نوروز ۱۴۰۰، دستکم ۲۶ تن از کارگران شهرداری ملکان از کار خود اخراج شده‌اند. این اقدام بدون اطلاع قبلی و به دستور شهردار ملکان صورت گرفته است.
یکی از کارگران شهرداری در این رابطه می‌گوید: «در این وضعیت اقتصادی از کار اخراج شده و شرمنده خانواده‌هایمان شده‌ایم، ما فقط قربانی اختلاف بین شورای شهر ملکان و اداره شهرداری آن هستیم.»
در گزارشی که در ۲۸ ژانویه توسط خبرگزاری‌های ایران منتشرشده، رئیس اتاق اصناف زنجان، حین بازرسی از یک نانوایی، شاطر یک نانوایی را با قفل‌کردن درب مغازه و فحاشی مورد ضرب و شتم قرار داده است.
به نوشته خبرگزاری فارس، سید محمود موسوی پس از بازرسی کامل مغازه و شمردن تعداد کیسه‌های موجود و سؤالات مختلف با این شاطر درگیر می‌شود و پس از بستن درب ورودی و برداشتن کلید مغازه، اقدام به کتک‌کاری وی می‌کند.
آثار ضرب‌وجرح بر روی بدن وی از سوی پزشکی قانونی نیز مورد تائید قرارگرفته است. پدر شاطر زنجانی و صاحب نانوایی با اظهار تأسف از ضرب و شتم فرزندش توسط این مسئول، گفت: «اگر خدای‌ناکرده هرگونه تخلفی از سوی فرزندم اتفاق افتاده باشد، رئیس اتاق اصناف حق کتک‌کاری و درگیری نداشته است.»
در ۵ ژانویه رئیس اتحادیه تولیدکنندگان فرش دستبافت تبریز با انتقاد از «سخت‌گیری‌های بی‌مورد تأمین اجتماعی» خبر داد که «سهمیه بیمه قالیبافی استان آذربایجان‌شرقی طی ماه‌های اخیر ۷۷ درصد کاهش پیدا کرد.»
اسماعیل چمنی به ایرنا گفت: «سهمیه آذربایجان‌شرقی از بیمه قالیبافان را ۲۰۰ هزار نفر اعلام کرد که این رقم طی سال جاری به‌تدریج کاهش‌یافته و هم‌اکنون به حدود ۴۵ هزار نفر رسیده است.»
این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران مدعی است، این قشر از فعالان اقتصادی و هنر- صنعت فرش بسیار حائز اهمیت می‌باشند.
این خبر در حالی منتشرشده که در سال ۱۴۰۰ نیز، دولت ایران در لایحه بودجه بیمه حدود ۶۰۰ هزار نفر از کارگران، رانندگان، قالیبافان و… را حذف خواهد کرد.
رئیس اتحادیه تولیدکنندگان فرش دستبافت تبریز مسئله بیمه را مهم‌ترین چالش کنونی قالیبافان آذربایجان‌شرقی به‌خصوص شهر تبریز اعلام کرد و افزود: «مایه تأسف است که برخی از بازرسان بیمه به دلایل غیرمنطقی و با بهانه‌های واهی تلاش دارند تا بیمه آن‌ها را حذف کنند.»
چمنی با اشاره به اینکه شغل قالیبافی طوری نیست که قالیباف همواره و ۲۴ ساعته روی دار قالی مشغول بافتن فرش باشد و این موضوع باید موردتوجه بازرسان بیمه قرار بگیرد، اظهار داشت: «در برخی مواقع شاهدیم که قالیباف برای تهیه ابریشم و نخ به بازار رفته تا مصالح موردنیاز را تهیه کند و بازرس به منزل و محل کار وی رفته و به دلیل عدم بافت فرش، بیمه او را قطع کرده‌اند.»
وی ادامه داد: «از آنجائی که بیمه قالیبافان کمک دولتی دارد، بازرسان بیمه سخت‌گیری‌های نادرست و غیرمنطقی اعمال کرده و تصور می‌کنند که قالیباف باید همیشه روی دار قالی مشغول بافتن فرش باشد درحالی‌که در قانون نیز به این موضوع اشاره نشده است.»