جمعیت حقوق بشر آذربایجان – ارک درباره حقوق بشر آذربایجانی های ساکن در ایران
در سه ماه دوم سال ۲۰۲۱ طبق اطلاعات منتشرشده ۹۹ حادثه کارگری که در سایه فقدان ایمنی محیط و شرایط کار در شهرهای آزربایجان رخ‌داده و منجر به کشته و یا مصدوم شدن کارگران شده‌اند.
در گزارش سه‌ماهه پیش رو، تنها گزارش‌هایی مورداستفاده قرارگرفته‌اند که توسط رسانه‌ها گزارش‌شده‌اند و طبعاً حوادث کارگری به‌مراتب بیشتر هستند.
بسیاری از حوادث کارگری توسط شرکت، کارخانه و یا کارگاه‌های خصوصی و کوچک هرگز رسانه‌ای نمی‌شوند و به سازمان‌های مرتبط نیز گزارش نمی‌شوند.
Figure 1 سیمبان برق خلخال بر اثر سقوط از دکل فشار قوی جان باخت
بر اساس اعلام رسانه‌ها، سقوط از ارتفاع، نبود سیستم ایمنی، وقوع تصادف و حوادث جاده‌ای، ریزش آوار، آتش‌سوزی و سوختگی، خفگی در محیط کار و نبود استانداردهای ایمنی کار باعث شده است که ۶۵ کارگر مصدوم و ۳۴ تن دیگر جانشان را از دست بدهند. (۱)
در سه ماهی که گذشت، مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان مرکزی در اراک از وقوع ۳۵۷ حادثه کارگری در این استان طی سال ۹۹ خبر داد.
محمدتقی آبایی در این خصوص گفت: در سال ۹۹ تعداد ۳۵۷ مورد حادثه در حین کار در استان اتفاق افتاده که بیشتر این تعداد حادثه به ترتیب در بخش صنعت و ساختمان بوده است.
وی افزود: در این حوادث ۲۰ کارگر جان خود را از دست داده‌اند، ۳۷ کارگر قطع عضو و ۲۵ کارگر نیز دچار نقص عضو شده‌اند.
مدیر عامل اتحادیه تاکسیرانی‌های شهری ایران از مرگ ۵۰۰ راننده تاکسی در پی ابتلا به ویروس کرونا از ابتدای شیوع ویروس تاکنون خبر داد.
مرتضی ضامنی در این خصوص اعلام داشت: «تاکنون ۹ هزار و ۵۰۰ نفر از رانندگان تاکسی به این ویروس مبتلا شده‌اند که از این تعداد ۵۰۰ راننده تاکسی جان خود را از دست داده اند.»
ضامنی افزود: «براساس اعلام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سهم حمل و نقل عمومی در انتقال و توسعه چرخه کرونا ویروس بیش از ۲۶ درصد است».
وی ادامه داد: به علت تماس مستمر رانندگان با مسافران، شاهد افزایش ابتلای فعالان این عرصه به کرونا و افزایش جانباختگان هستیم.
تنها ۳۵۰ هزار کارگر ساختمانی در کشور از بیمه تامین اجتماعی محروم هستند:
معاون بیمه‌ای سازمان تأمین اجتماعی درباره وضعیت بیمه ای کارگران ساختمانی و همچنین مصوبه اخیر مجلس در اینباره اظهار کرد: «برخی اعلام می کنند که یک میلیون و ۲۰۰ هزار کارگر ساختمانی واقعی در کشور داریم، با توجه به اینکه ۸۵۰ هزار کارگر ساختمانی تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی هستند، بنابراین حدود ۳۵۰ هزار کارگر ساختمانی پشت نوبت بیمه قرار دارند.» (۴)
در سه‌ماهه دوم سال جاری، دستکم ۶۲ تجمع اعتراضی برگزار شد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به تجمع اعتراضی بازنشستگان کارگری تأمین اجتماعی اشاره کرد. در شهرهای تبریز، اورمیه، اردبیل، همدان، قزوین، کرج، اراک، در طول ۹۰ روز دستکم ۳۳ تجمع اعتراضی بازنشستگان برگزار شد.
بازنشستگان خواهان افزایش حقوق خود مطابق با قوانین کار و تورم و گرانی هستند. آنها همچنین خواهان دریافت خدمات درمانی پزشکی و بهداشتی به‌صورت کاملاً رایگان می‌باشند.
همچنین کارگران و کارکنان شاغل نیز دستکم ۲۹ تجمع اعتراضی برگزار کردند.
از تجمعات صورت گرفته می توان به تجمع اعتراضی داروسازان در همدان،
ـ اعتصاب کارگران ایران خودرو تبریز،
ـ تجمع نهضت سواد آموزی ها در اردبیل،
ـ تجمع اعتراضی داروسازان در تبریز،
ـ تجمع کارگران آبفار پارسا‌آباد،
ـ تجمع رانندگان اتوبوسرانی اورمیه،
ـ تجمع رانندگان بخش خصوصی اتوبوسرانی شهرداری اورمیه،
ـ تجمع روز جهانی کارگر در تبریز، قزوین، اراک، کرج،
ـ تجمع اعتراضی اعضای هیات علمی دانشگاه مدنی آزربایجان،
ـ تجمع کارگران منطقه ۴ شهرداری زنجان،
ـ تجمع کارگران خدماتی و فضای سبز شهرداری زنجان،
ـ تجمعات داروسازان در زنجان،
ـ اعتصاب رانندگان تاکسی در اورمیه،
ـ تجمع پرسنل بیمارستان امام خمینی کرج،
ـ تجمع معلمان در تبریز،
ـ اعتصاب کارگران معدن انجرد اهر،
ـ اعتصاب کارگران شرکت آذرکام اورمیه،
ـ تجمع کارگران شرکت مخابرات اورمیه،
ـ تجمع رانندگان کامیون‌های کمپرسی در اراک،
ـ تجمع نمایندگی ها و مصالح فروشان سیمان صوفیان،
ـ تجمع معلمان مدارس آزربایجان‌شرقی در تهران،
ـ تجمع نیروهای خدمتگزار و سرایداران قزوین،
ـ تجمع اعضای هئیت علمی دانشگاه آزاد در تبریز،
ـ تجمع رزیدنت‌ها (دستیاران پزشکی) در تبریز، اورمیه و زنجان،
ـ تجمع کارگران کارخانه لاستیک پارس در ساوه قزوین،
ـ تجمع کارگران ابنیه فنی راه‌آهن آزربایجان شرقی،
ـ اعتصاب کارگران پتروشیمی اردبیل و تجمعات پزشکان در همدان اشاره کرد. (۵)
در ۸ می ماه ۲۰۲۱؛ شورای اسلامی کار هپکو اراک در نامه‌ای به تمام سازمان‌ها از جمله قوه مقننه، ریاست‌جمهوری، قوه قضاییه و نمایندگان مجلس، خواستار رسیدگی به مطالبات صنفی کارگران هپکو و پرداخت معوقات مزدی آنها شد. در بخشی از این نامه با اشاره به اینکه، پس از سیزده سال مکیدن شیره هپکو به واسطه واگذاری‌های غلط و عامدانه سازمان خصوصی‌سازی، دیگر سرمایه در گردشی برای هپکو نمانده که بتواند تولید را شروع کند، آمده است، پرداخت حقوق کارگران این شرکت دچار مشکل شده و بخشی از حقوق اسفند ماه باقی مانده و حقوق فروردین ماه و سایر مزایا از قبیل بن‌های مناسبتی نیز به حساب کارگران واریز نشده است.
در انتهای این نامه با بیان اینکه بدهی‌ها در مصوبات و نامه‌ها، به ظاهر انجام شده ولی در عمل وقتی پس از سیزده سال مکیدن شیره هپکو به واسطه واگذاری‌های غلط و عامدانه سازمان خصوصی‌سازی، دیگر سرمایه در گردشی برای هپکو نمانده که بتواند تولید را شروع کند، به طرح چند سوال از مسئولین پرداخته است. (۶)
جمعی از کارگزاران مخابرات روستایی در ایران نیز از عدم پرداخت حق بیمه خود، خبر داده و گفتند که هر ماه حق بیمه سهم کارگزار از حقوق آنها کسر می شود ولی بیمه‌های آنها بنا به دلایل کمبود نقدینگی و دیگر توجیهات بی‌مورد بروز رسانی نمی‌شود.
نمایندگان جامعه کارگزاران مخابرات روستایی افزودند: «متاسفانه بارها شاهد بوده‌ایم که با توجه به عدم پرداخت حق بیمه و بروز رسانی آن از طرف شرکت مخابرات ایران، این قشر آسیب‌پذیر دچار فشارها و متحمل هزینه‌های اضافی مالی زیادی جهت مداوا و مراجعات پزشکی شده و این در حالیست که هر ماه حق بیمه سهم کارگزار از حقوق آنها کسر شده، ولی بیمه‌های آنها بنا به دلایل کمبود نقدینگی و دیگر توجیهات بی‌مورد بروز رسانی نمی‌شود.» (۷)
کارگران شرکت یاران ساختار آذر در تبریز نیز ۴ ماه حقوق معوقه دارند. یکی از کارگران این شرکت گفت: کارگران گروه صنعتی یاران ساختار آذر ۴ ماه حقوق دریافت نکرده‌اند و عیدی و پاداش آخر سال را نیز از کارفرما طلب دارند.
او افزود: همچنین کارفرمای شرکت به بهانه تعیین تکلیف مالکیت و مدیریت کارخانه، نزدیک به یک ماه است که خط تولید را تعطیل کرده است و کارگران حق ورود به شرکت و حضور در سر کار را ندارند.
این کارگر ادامه داد: تاکنون چند نفر از کارگران که پیگیر حقوق خود و تعیین تکلیف وضعیتشان بودند از سوی کارفرما اخراج شده‌اند.
به گفته وی، کارگران شرکت با قراردادهای یکساله مشغول به کار هستند و همگی چندین سال سابقه کار دارند. (۸)
ـ دو نفر از کارگران خطوط ابنیه فنی راه‌آهن آزربایجان در محور ریلی تبریز و مرند به دلیل پیگیری مطالبات صنفی همکارانشان پس از سه سال فعالیت شورایی، از محل کار خود اخراج شدند.
کارگران ابنیه فنی ناحیه آزربایجان شرقی که تحت مسئولیت شرکت گسترش آهن راه در محور ریلی تبریز به مرند کار می‌کنند، گفتند: «ابوالفضل صدیقی» از کارگاه تبریز و «حامد جانشکار هرزندی» از کارگران قراردادی و نماینده صنفی سابق کارگران ابنیه فنی راه آهن آزربایجان شرقی است که از ابتدای تیر ماه سال جاری به مدت هفت روز است اجازه حضور در محل کار خود را ندارند. (۹)
تعدادی از کارگران لاستیک ساوه اراک نیز اعلام کرده اند که به دلیل برگزاری تجمعات اعتراضی «اجازه‌ی ورود به شرکت را ندارند.» کارفرما نیز می گوید کسی را اخراج نکرده است، برخی قرارداد ندارند و برخی به کمیته انضباطی معرفی شده‌اند.! (۱۰)
امنیت شغلی کارگران ساکن در ایران درست با صدور دادنامه ۱۷۹ در سال ۱۳۷۵ بر باد رفت و مُهر سکوت از همان زمان بر لبان این قشر زحمتکش و حساس زده شد. نزدیک به ۲۵ سال است که به لطف حکم دیوان عدالت اداری و صدور دادنامه‌ی ۱۷۹، قراردادهای موقت رونق گرفته‌اند و دیگر خبری از اشتغال‌های رسمی نیست.
به گفته‌ی مسئولان ایران بیش از ۹۵ درصد از کارگران امروز قرارداد موقت هستند. در چنین شرایطی کارفرما به راحتی می‌تواند کارگر را اخراج کند؛ تنها کافی‌ست صدایی از او درآید تا فردای آن روز دیگر اجازه‌ی ورود به کارگاه را نداشته باشند. (۱۱)