جمعیت حقوق بشر آذربایجان – ارک درباره حقوق بشر آذربایجانی های ساکن در ایران
شرایط وخیم اقتصادی از جمله فقر، بیکاری، گرانی و شرایط بد اجتماعی از جمله؛ نبود امکانات رفاهی و آموزشی، تبعیض ها، محرومیت ها، نادیده گرفتن حق محیط زیست، حق حیات برای حیوانات که اکثرا توسط دولت علیه مردم و شهروندان اعمال می شود، می تواند منجر به تجمعات، اعتراضات و اعتصابات در جامعه شود.
در گزارش سه ماهه دوم سال ۲۰۲۱، بیش از ۲۰ مورد از کمبود امکانات و محرومیت ها از شهرها و روستاهای آزربایجان منتشر شده است.
عدم دسترسی به اینترنت و خط تلفن موبایل، مدارس فرسوده و کلاس های کانکسی غیراستاندارد، کمبود شدید کلاس درس در شهرها و روستاها، آلودگی آبها، نبود آب در روستاها و قطعی مکرر آب و برق در شهرها و کلانشهرها، عدم جاده سازی و آسفالت کردن راهها و جاده های شهری و روستایی، محرومیت شهرستانها و روستا ها در آزربایجان از امکانات رفاهی و افزایش آمار طلاق از جمله مشکلات اجتماعی است که می توان نام برد.
بیشتر روستاها در شهرهای آزربایجان از دسترسی به اینترنت محروم هستند. مدیر آموزش و پرورش شهرستان محروم چاراویماق آزربایجان شرقی اعلام کرد: «اکثر روستاهای چاراویماق فاقد اینترنت، شبکه‌های تلویزیونی و عدم آنتن دهی خطوط ارتباطی تلفن همراه است و می‌توان گفت که نزدیک بر ۹۰ درصد روستاها فاقد اینترنت هستند.» (۱)
همچنین اختلال گسترده در اینترنت باعث عدم دسترستی دانش‌آموزان آزربایجان‌غربی به آموزش مجازی می شود. نماینده مردم سایین‌قالا(شاهین دژ) و تیکان‌تپه (تکاب) در مجلس ایران به این موضوع اشاره کرد و گفت: «وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات وعده پوشش کامل اینترنت روستاهای این دو شهرستان را تا پایان سال ۹۹ داده بود، اما متاسفانه به این وعده عمل نشد.» حسن همتی افزود: «هم اکنون پوشش اینترنت در مناطق مختلف این دو شهرستان کامل نشده و دانشجویان و دانش آموزان کماکان با مشکل اینترنت مواجه هستند.» (۲)
در زمینه نبود راههای ارتباطی و جاده های استاندارد، ۳۰ درصد روستاهای استان قزوین جاده آسفالت شده و مناسبی ندارند. اصغر گونجی، مدیرکل بنیاد مسکن استان قزوین گفت: «از ۹۶۷ روستای بالای ۲۰ خانوار در استان قزوین، ۴۸۰ روستا آسفالت شده اند و مابقی آنها فاقد هر گونه آسفالت و روکش معابر هستند.» راه های ارتباطی روستاهای قزوین که فاقد آسفالت می باشند، تردد در این مسیرها را با مشکلات اساسی روبه‌رو کرده اند؛ بخصوص در زمستان که راهها به کلی مسدود می‌شوند. (۳)
با گذشت ۱۴ سال از آغاز پروژه ها، کمربندی ۸ کیلومتری ایلخچی و با گذشت ۱۵ سال، جاده ۲۰ کیلومتری ملکان-لیلان به اتمام نرسیده است! (۴ و ۵)
در زمینه نبود امکانات آموزشی و تحصیلی،
در ویدیویی که از روستای «علی‌آباد لزگی» شهرستان ورزقان در شبکه های اجتماعی منتشر شده، یکی از دانش آموزان آزربایجانی وضعیت اسفناک مدرسه این روستا را تشریح می کند. این دانش آموز تورک آزربایجانی می گوید: «سقف مدرسه نزدیک است روی سرمان خراب شود، دیوارهای مدرسه در حال تخریب است و پوشش گچی دیوارها هم فرو ریخته است. دیوارهای کلاس رطوبت می دهند و موکت هایی که به دیوار چسبانیده ایم هم خیس می شود و لباسمان کثیف می شود. در زمستان از پنجره ها سرما می آید، کلاس گرم نمی شود و سردمان می شود.» (۶)
در شهرستان ماراغا (مراغه) ۱۰۰ مدرسه فرسوده و ۱۳ مدرسه نیز کانکسی وجود دارند و برای ساخت این مدارس تنها ۱ میلیارد تومان بودجه اختصاص داده است. در شهرستان ماراغا بیش از ۵۳٬۰۰۰ دانش‌آموز در ۵۵۰ مدرسه به تحصیل مشغول هستند. (۷) اداره آموزش و پرورش این شهرستان عملا ورشکسته شده و یک میلیادر تومان به اداره گاز بدهی دارد. با افزایش تعداد دانش آموزان کلاس اولی شهرستان مراغه به شدت نیازمند کلاس درس و معلم است و نیازمند ۱۵۰ نفر معلم جدید در پایه های مختلف تحصیلی است. (۸) در مجموع «از ۲۴ هزار کلاس درس استان آزربایجان شرقی ۱۰ هزار کلاس درس نیاز به بازسازی دارد و ۵۰۰ مدرسه کانکسی در استان وجود دارد.» (۹)
در آزربایجان غربی نیز، تیکان تپه (تکاب) با وجود معادن سنگ و طلا از محرومیت شدید رنج می برد. «بالا بودن آمار بیکاری، نبود زیرساخت‌های توسعه‌ای در بخش راه، درمان، بهداشت و آموزش» را از مهم‌ترین مشکلات پیش روی تکاب است. (۱۰)
معضل آلودگی، کمبود و نبود آب نیز به بحرانی جدی در روستاهای آزربایجان تبدیل شده است. در حال حاضر به ۱۲۲ روستای این استان بصورت سیار آبرسانی می شوند. (۱۱) ۱۲۲ روستا در استان زنجان نیز با مشکل آب شرب مواجه هستند. (۱۲) براساس ویدئویی که در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی منتشر شده است؛ اهالی روستای چلقای واقع در شهرستان بناب در استان آزربایجان‌شرقی از آب آشامیدنی سالم محروم مانده اند. کاربران می نویسند که «آب شرب این روستا به شدت آلوده است و قابل آشامیدن نیست و نه فقط چلقای؛ بلکه وضعیت چندین روستای دیگر نیز همین گونه است.» (۱۳)
در زمینه بحران طلاق نیز، رئیس دادگستری هشترود می گوید «تعداد افرادی که برای طلاق به دادگستری مراجعه می‌کنند، زیاد است و هشترود با ۱۱۴ مورد طلاق توافقی و ۹۲ مورد طلاق با درخواست زوجه روزهای خوشی را سپری نمی‌کند.» (۱۴)
در زمینه اعمال تبعیض از سوی دولت علیه شهروندان می توان به
ـ استفاده ازواژه استان تبریز به جای آزربایجان شرقی،
ـ متوقف شدن صدور مجوز جدید تاسیس مهد کودک ها،
ـ توهین یک معلم در تلویزیون دولتی به ملامحمد فضولی، شاعر پرآوازه جهان تُرک
ـ تزریق واکسن کرونا به مسئولان به اسم پاکبانان ها،
ـ تبعیض علیه زبان های دیگر در ایران در تلویزیون دولتی،
ـ تغییر نام ترکی مسجد «آدی گؤزل» تبریز و معابر و مکان های عمومی،
ـ وضع نابسامان «بازار سیب‌زمینی» و تداوم زیان کشاورزان در اردبیل در سایه سیاست های تبعیض آمیز دولتی و بستری نکردن پاکبان تبریزی را به دلیل فقر مالی در “آی.سی.یو” اشاره کرد. (۱۵)
تجمعات
به طبع اعمال تبعیض ها، محرومیت ها و نبود امکانات رفاهی، آموزشی و یا بهداشتی تجمعات و اعتراضات نیز آغاز می شوند. در ادامه به تجمع مردمی علیه استخراج معادن و همچنین سایر تجمعات اجتماعی اشاره خواهیم کرد:
در زمینه اعتراض شهروندان و روستاییان به استخراج معادن و نابودی محیط زیست و آثار تاریخی و فرهنگی، اهالی روستای «یولقون آغاج» تیکان تپه (تکاب) به معدنکاران اصفهانی اعتراض کردند و مانع ورود تجهیزات و ماشین آلات جدید آنان به منطقه شدند.
اهالی روستای «گونوو کندی» مرند علیه معدنکاران با بستن راه ورودی به روستا، مانع ورود ماشین‌آلات سنگین و مهندسان به روستا شدند.
روستاییان «زمهریر» مرند نیز در اعتراض به استخراج معادن منطقه راه معدنکاران را بستند و مانع ورود ماشین‌آلات سنگین و معدنکاران به این روستا شدند. در اهر نیز اهالی روستای «انجر» (انگئت) با تجمع در مقابل ساختمان فرمانداری شهرستان اهر نسبت به تصرف زمین های کشاورزی از سوی شرکت معدن مس انجر اعتراض کردند.
مردم روستای آغ بولاق شهرستان کوورنگ (کبوتر‌آهنگ) همدان در اعتراض به تخریب کوه آغ داغ این روستا توسط معدنکاران اعتراض کردند.
با فشار و افزایش اعتراضات مردم محلی، نماینده ورزقان به واگذاری ۲۰ ساله معدن طلای اندریان به روس‌ها اعتراض کرد و نماینده اورمیه اعلام داشت که ۴۰ درصد انباشت طلای کشور در تیکان تپه است اما مردم منطقه سودی از آن نمی برند و استاندار آزربایجان شرقی نیز تاکید کرد «روزانه ۵۰ میلیارد تومان کنسانتره مس از ورزقان آزربایجان به کرمان می‌رود.» (۱۶)
در زمینه تجمعات اقتصادی و اجتماعی «سهامداران مال باخته بازار سرمایه و بورس از سراسر ایران در تهران و کلانشهرهایی چون زنجان، در اعتراض به وضعیت بازار سرمایه و بورس؛ کسبه زنجان مقابل اتاق اصناف در اعتراض وضعیت بسته ماندن مغازه ها به دلیل ویروس کرونا، معلمان فارغ التحصیل دانش‌سرا در تبریز در اعتراض به حذف سنوات فاصله خدمتی، مالباختگان شرکت صنعت خودرو آزربایجان در تهران، سرمایه‌گذاران مسکن و انبوه سازان اورمیه» تجمع کردند. همچنین زنان روستایی در سه راهی جاده نوقدو مشکین‌شهر به دلیل نبود آب آشامیدنی در روستاها با دبه های خالی دستکم دو بار در سه ماه گذشته؛ تجمع کردند و مسیر اتوبان را بستند. (۱۷)
دانش آموزان پایه متوسطه امتحانات نهایی نیز درشهرهای همدان، ساوه، قزوین، کرج، زنجان، تبریز، اردبیل به دلیل برگزاری امتحانات حضوری در وضعیت اسفبار ویروس کرونا، چندین بار تجمع اعتراضی برگزار کردند. (۱۸)
جمعی از حامیان حیوانات و اعضای کمپین «نه به کشتار سگ ها» در اعتراض به کشتار بی رحمانه سگ ها توسط ماموران شهرداری تبریز، مقابل ساختمان شهرداری تجمع کردند. تجمع کنندگان خواستار برخورد با عاملان کشتار سگ ها در تبریز و استعفای مسئولان این اقدام غیرانسانی شدند. انتشار فیلم سگ هایی که توسط ماموران شهرداری تبریز با طناب خفه شده بودند، اعتراضات گسترده ای را به دنبال داشت. (۱۹)
برخورد شهرداری ها با دستفروشان همیشه با ناجوانمردی و اکثرا تحقیرآمیز، توهین آمیز و با ضرب و شتم و جرح فروشندگان همراه است. با دستور شورای شهر و شهرداری خلخال از روز گذشته پرسنل شهرداری و ماموران سد معبر به صورت کاملا خشن به جان دست فروشان شهر افتاده اند. (۲۰)
ماموران شهرداری منطقه یک تبریز در اقدامی ظالمانه خانه یک زن سالخورده را شبانه با خاک یکسان کردند. همزمان جمعی از شهروندان در اعتراض به اقدام ظالمانه ماموران شهرداری تلاش کردند تا تخریب خانه را متوقف کنند اما نیروی انتظامی با تهدید ساکنان محله مانع از توقف تخریب خانه شد. گفته می شود خانه تخریب شده در داخل محدوده پروژه شهرداری تبریز واقع شده بود. (۲۱)
رئیس موسسه عالی پژوهش تامین اجتماعی اعلام کرد وضعیت فقر و نابرابری در سطح کشور در دو دهه گذشته مورد سنجش قرار گرفته و گزارش آن به زودی منتشر می‌شود. در طول دو سال ۹۶ تا ۹۸ شاخص خط فقر مطلق به ۳۰ درصد رسید.
افزایش جمعیت زیر خط فقر در ایران در حالی رخ داده که حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم، گفته بود در یک دههٔ گذشته، جمهوری اسلامی ایران حدوداً «۳۰ میلیارد دلار» تنها در سوریه هزینه داشته‌است. (۲۲)
گرانی بسیار اسفبار است و براساس اعلام وزارت صنعت، معدن، تجارت (صمت) ۲۷ مورد از کالاهای ضروری در ایران تا بیش از ۴ برابر گران‌تر شده‌اند، (۲۳) همچنین قیمت داروهای داخلی در ایران سه برابر گران شده اند (۲۴) انجمن صنایع شوینده، بهداشتی و آرایشی ایران با صدور اطلاعیه ای از گرانی قیمت انواع شویندهای بهداشتی خبر داد. این انجمن اعلام کرد: «قیمت انواع محصولات این بخش از امروز تا ۲۵ درصد گران شده است.»
این در حالی است که پیش از این و از اسفند ۹۸ (از زمان شیوع کرونا در ایران) تا امروز به جز مورد اخیر دو بار دیگر قیمت شوینده‌ها گران شده بود. بار اول در خرداد ۹۹ که قیمت‌ها ۲۰ تا ۳۰ درصد افزایش داشت و بار دوم نیز اوایل آبان ۹۹ که رشد ۳۰ تا ۴۰ درصدی را نیز تجربه کرد. (۲۵)