جمعیت حقوق بشر آذربایجان – ارک درباره حقوق بشر آذربایجانی های ساکن در ایران
در گزارش سه‌ماهه پیش رو، تنها گزارش‌هایی مورداستفاده قرارگرفته‌اند که «جمعیت ارک» آن‌ها را دریافت نموده است و یا رسانه‌ای شده‌اند، متأسفانه تعداد نقض حقوق کودکان به‌مراتب بسیار بیشتر است؛ اما به دلیل عدم آگاهی و اطلاع‌رسانی رسانه‌ای نمی‌شوند.
کودک همسری و یا ازدواج کودکان، عدم دسترسی کودکان به سیستم سامانه آموزش شاد آموزش‌وپرورش و یا نبود مدارس برای آنان، کودک‌آزاری و حتی خودکشی کودکان، عدم ثبت رسمی نام تورکی برای نوزادان توسط ثبت‌احوال جمهوری اسلامی ایران ازجمله مسائلی است که طی سه‌ماهه گذشته گزارش‌شده است.
خبرگزاری رکنا به نقل از معاون فرماندار شهرستان خداآفرین واقع در استان آذربایجان‌شرقی، ۱۹ فوریه ۲۰۲۱ از ثبت ۳۷ فقره ازدواج دختران زیر ۱۵ سال (مابین ۱۰ تا ۱۴ سال) طی ده ماه سال جاری در این شهرستان خبر داد. وی همچنین میانگین سن ازدواج دختران درخداآفرین را ۱۵ تا ۱۹ سال اعلام کرد.
خبرگزاری ایسنا به نقل از معاون امور اجتماعی اداره کل بهزیستی استان همدان در ۸ مارس ۲۰۲۱، از ثبت ۲۴ فقره ازدواج دختران زیر ۱۵ سال طی سال ۱۳۹۹ در شهرستان اسدآباد خبر داد و گفت که پس‌ازآن نیز شهرستان کبودرآهنگ بیشترین نرخ کودک همسری را در استان دارد. همچنین وی تعداد کودکان کار شناسایی‌شده طی سال ۱۳۹۹ در استان را ۷۲ مورد عنوان کرد که ۶۸ نفر از آن‌ها پسر و چهار نفر از آن‌ها نیز دختر بودند.
درباره وضعیت آموزشی کودکان در ۱۵ ژانویه ۲۰۲۱، خبرها از ایسنا در آذربایجان‌غربی حاکی از است که ۱۰۸ هزار نفر از دانش‌آموزان این استان به علت نبود زیرساخت‌های اینترنتی، ۱۰۸ روستای مرزی به سامانه شاد دسترسی ندارند و بیش از ۱۵ درصد دانش‌آموزان در این استان، هرگز در سامانه شاد (شبکه آموزشی دانش‌آموزان) ثبت‌نام نکرده‌اند.
سامانه شاد؛ در دسترس همگان نیست و نیاز به ارتقای کیفیت دارد. در ۲۷ فوریه ۲۰۲۱، مدیرکل آموزش‌وپرورش آذربایجان‌غربی نیز اعلام کرد بیش از ۱۸ هزار دانش‌آموز این استان در سال تحصیلی جاری به دلیل «فقر و کرونا» ترک تحصیل‌کرده‌اند.
در ۱۵ ژانویه، خبری منتشر شد که براثر وزش تُندباد شدید در روستای ساری‌لار اهر، یک مدرسه کانکسی این روستا متلاشی شد. به دلیل تعطیل بودن مدارس، صدمه‌ای به دانش‌آموزان وارد نشد. علیرغم وعده‌های دولت مبنی بر جمع‌آوری مدارس کانکسی و احداث مدارس ایمن در آذربایجان، فرماندار اهر از تحصیل دانش‌آموزان ۳۰ روستای این شهرستان در مدارس کانکسی خبر داد.
فرماندار اهر همچنین از محرومیت ۳۰ درصد دانش‌آموزان اهری از تحصیل در فضای مجازی برنامه شاد خبر داد.
مدیر آموزش‌وپرورش مرند نیز گفت در این شهرستان «۵۸ مدرسه نیازمند تخریب و بازسازی، ۲۷ مدرسه مخروبه و متروکه و ۵۴ مدرسه دو شیفته» وجود دارد. اباذر کاظمی بدون اشاره به نقش دولت در بازسازی مدارس این شهرستان، اقرار کرد ۴۰ مدرسه در مرند توسط خیرین بازسازی‌شده‌اند.
فقر، نبود امکانات بهداشتی درمانی و آموزشی و عدم‌حمایت دولت از خانواده‌ها، کودکان را به سمت کار اجباری، ازدواج اجباری و انواع آزار جسمی، جنسی و روانی سوق می‌دهد، به گزارش رکنا، مدیرکل بهزیستی استان آذربایجان‌شرقی از ثبت ۱۴۷۴ مورد کودک‌آزاری طی ۹ ماه نخست سال ۱۳۹۹ در این استان خبر داد.
طی سه ماه گذشته؛ دستکم دو مورد کودک‌آزاری در شهرهای عجب‌شیر و همدان گزارش شد. در عجب‌شیر در ۱۱ ژانویه یک کودک توسط عمویش مورد اذیت قرار گرفت. در همدان در ۲۵ ژانویه ویدیویی از مردی در فضای مجازی پخش شد که با استفاده از تسبیح اقدام به آزار یک کودک خردسال می‌کرد. این عمل واکنش بسیاری از کاربران فضای مجازی را به دنبال داشت.
همچنین یک دانش‌آموز مقطع سوم دبستان (۹ ساله) دریکی از روستاهای طارم سفلی دهستان چوقور واقع در استان قزوین، توسط معلم خود مورد ضرب و شتم قرار گرفت. کم‌کاری شهرداری و نبود دریچه کانال آب باعث سقوط و مرگ یک کودک در اورمیه شد.
در ۶ مارس ۲۰۲۱، مهدی کلاهی زاده ممقانی، ۱۶ ساله اهل شهرستان ملکان واقع در استان آذربایجان‌شرقی به دلیل سن پایین و نداشتن گواهینامه می‌ترسد و از پلیس فرار می‌کند. مأموران نیروی انتظامی ابتدا با شلیک ۲ گلوله سعی داشتند او را متوقف کنند و نهایتاً گلوله سوم به باسن او اصابت کرده و ماشین متوقف می‌شود. گفته می‌شود که پزشکان به خانواده او گفته‌اند که در صورت خارج کردن گلوله توانایی راه رفتن او آسیب خواهد دید.
در سه ماه گذشته خبر خودکشی دستکم یک کودک رسانه‌ای شد. یک نوجوان ۱۶ ساله آذربایجانی اهل تبریز، با پرتاب کردن خود از طبقه ششم یک ساختمان دست به خودکشی زد و جان خود را از دست داد. این نوجوان تبریزی روز دوشنبه ۶ بهمن ۹۹، دست به خودکشی زد. هویت این نوجوان، «امیرحسین رنجبر» احرازشده است. یک منبع مطلع به خبرگزاری هرانا گفته است که «انگیزه خودکشی این نوجوان مشکلات خانوادگی بوده است.»
همچنین طی سه ماه گذشته گزارش‌هایی منتشر گردید که سازمان ثبت‌احوال جمهوری اسلامی ایران برای دستکم ۷ کودک به نام‌های آنار (۲٫۵ ماهه)، سئوگی (یک‌ماهه)، آییل (۷ ماهه)، آتاکان (۴ ساله)، تورک‌آی (۴۰ روزه) و یاغیش به دلیل تورکی بودن نامشان شناسنامه صادر نکرده و حتی هونتای (که هم‌اکنون ۱۸ ساله) مجبور شده است که با نام فارسی (پیمان) شناسنامه بگیرد.
در ایران کودکان آذربایجانی علاوه بر اینکه از حق تحصیل به زبان مادری‌شان محروم هستند، از حق داشتن نام تورکی نیز محروم می‌شوند